Eén van de drijvende krachten achter het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne, Thierry Baudet, ziet meer referenda opdoemen in de nabije toekomst.
Baudet denkt dat over de euro, het vrijhandelsverdrag met de VS (TTIP) en de open grenzen eveneens een volksraadpleging kan worden georganiseerd. Medewerking daaraan sluit hij niet uit.
Sinds 1 juli vorig jaar kunnen burgers in Nederland een raadgevend referendum organiseren over nieuwe wetten of verdragen. Dit gebeurt in twee fases.
In de eerste, inleidende fase moeten de initiatiefnemers tienduizend handtekeningen verzamelen. Als die geldig blijken, volgt er een tweede fase, waarin 300.000 krabbels moeten worden verzameld. Alleen bij een minimale opkomst van 30 procent is het referendum geldig, maar in geen geval is de uitslag bindend.
Baudet vindt het overigens maar niks dat er een minimumopkomst moet zijn om een raadgevend referendum in Nederland rechtsgeldig te maken. “Het is een vreemde gedachte dat alleen bij een bepaalde opkomst mensen recht van spreken hebben”, zei hij donderdagochtend in het Radio 1 Journaal.
TTIP-referendum
Wat betreft TTIP zijn de eerste stappen al gezet. Geïnspireerd door het Oekraïne-referendum hebben de organisaties Meer Democratie, Milieudefensie, foodwatch en het Transnational Institute het Platform TTIP Referendum opgericht om ook hierover de mening van de Nederlandse bevolking te vragen. De organisaties zijn begonnen met de voorbereiding van een referendum over het Amerikaans-Europese handelsverdrag TTIP en de Canadese variant, CETA.
Een petitie om het referendum mogelijk te maken is door ruim 70.000 mensen ondertekend. Om een volksraadpleging mogelijk te maken zijn 300.000 handtekeningen nodig.
Overigens wordt er in de politiek nog gesproken over TTIP en CETA. De onderhandelingen in het Europees Parlement over TTIP lopen nog, maar CETA is al afgerond en wordt komend jaar voorgelegd aan de lidstaten. "Als de regering niet tekent of het parlement dit verdrag zelf al wegstemt, kan een referendum voorkomen worden", schrijven de initiatiefnemers.
Effectief buitenlandbeleid
De vraag is wat de 'referendumtrend' betekent voor de Nederlandse politiek. Voormalig 'EU-president' Herman van Rompuy sprak eerder de vrees uit dat Den Haag geen effectief buitenlandbeleid kan voeren als het steeds rekening moet houden met een referendum achteraf.
"Over dit associatieverdrag zijn toch debatten geweest in Nederland? De volksvertegenwoordiging heeft haar verantwoordelijkheid genomen. Komt er straks ook een referendum over TTIP, het Amerikaans-Europese vrijhandelsakkoord? Dan zou het wel eens moeilijk kunnen worden om Nederlandse handtekeningen te krijgen", zei Van Rompuy in maart tegenover Trouw.
Volgens de Belg kunnen referenda zoals die in Nederland een hindernis vormen voor het buitenlandbeleid. Er is altijd het risico teruggefloten te worden. "Een land moet zich kunnen engageren. Nederland is hierin een uitzondering, het is het enige land dat zo'n soort procedure hanteert."